Kauwketting - wat en waarom?

Een kauwketting - wat is het?

'Wat zeg je? Een kauwketting? Een ketting ... om op te kauwen??'

Mensen die voor het eerst van een kauwketting of bijtketting horen, hebben vaak geen idee wat het is en waarvoor het dient. En zelfs als je het uitlegt, vinden sommige mensen het nog steeds lastig te begrijpen. Hieronder vertellen we je alles over kauwkettingen, bijtkettingen en kauwsieraden: Wat is een kauwketting? Waar is een kauwketting goed voor? Wie gebruiken kauwsieraden? Waarom worden zowel de kauwer als zijn/haar omgeving er blij van? En waar moet je op letten als je zelf een kauwketting aanschaft?

Populaire bijtkettingen - in allerlei soorten en maten

Hopelijk helpt het bij het bepalen of een bijtketting wat voor jou (of iemand die kent) is, en waar je op kunt letten als je een kauwketting of bijtketting wilt kopen.

Waarom een kauwketting?

Iedereen herkent wel het nagelbijten bij stress of de beweging van de handen naar de mond, als iemand schrikt of angstig is. Ook herkenbaar wellicht is het kauwen op een pen of potlood als iemand diep nadenkt. Kauwen blijkt veel meer functies te hebben dan alleen het verwerken van eten. Uit onderzoek blijkt dat het de concentratie verhoogt, het helpt om prikkels te verwerken en dat het ook goed is voor het stimuleren van hersenactiviteit (bijvoorbeeld bij nadenken, geheugen of concentreren). Vrijwel iedereen blijkt baat te hebben bij meer kauwen.

Veel kinderen en volwassen worden blij van een kauwketting

Veel kinderen en (jong)volwassenen gebruiken het kauwen om andere zintuigelijke prikkels (zoals geluiden of bewegingen) uit te schakelen en zich meer te concentreren op waar ze mee bezig zijn. Dat geldt niet alleen voor mensen met vormen van autisme, ADHD of hooggevoeligheid - die allen gevoeliger zijn voor omgevingsprikkels - maar ook voor mensen die bijvoorbeeld snel zijn afgeleid of onrustig zijn in de klas/werk of drukke omgevingen; veel van hen blijken in praktijk voordeel te hebben van het kauwen op een kauwketting. Het helpt hen de "omgevingsprikkels" (bijvoorbeeld vanuit stress, spanning, geluiden, etc.) uit te schakelen en daardoor beter te functioneren, zich beter op te kunnen concentreren bij (huis)werk en meer aandacht te hebben voor waar ze mee bezig zijn - van een spelletje spelen tot het aandachtiger luisteren (naar bijvoorbeeld leraar of collega).

Het helpt niet alleen de "kauwer" zelf, maar ook de omgeving is er meer dan eens bij gebaat. Omdat een "overprikkeling" door omgevingsprikkels vaak leidt tot onwenselijke uitingen, waar zowel kauwer zelf als omgeving last van kan hebben. Iemand die overprikkeld is, heeft vaak een kort lontje, is snel geëmotioneerd en kan (vaak onbewust) onwenselijk (en soms asociaal) gedrag vertonen - is bijvoorbeeld luidruchtig, hyper/overactief of gaat zich bemoeien met anderen.

Tot slot - en niet onbelangrijk - helpt het diegenen die vaak (onbewust) bijten op nagels, vingers, haren, kleren (mouwen, boorden, touwtjes, ...) of voorwerpen zoals potloden en pennen, afstandbedieningen, kabeltjes, etc... niet alleen ongezond om op te kauwen, slecht voor de tanden, maar ook jammer van de spullen die kapot gaan.

Naast het kauweffect, lenen de meeste kauwkettingen zich ook goed om te friemelen (onder andere ook door diverse sensorische noppenstructuren op de kauwkettingen) - wat ook bijdraagt aan prikkelverwerking. En aan een ketting is hij altijd bij de hand om te kauwen, te friemelen en zo prikkels te reguleren.

Nagelbijten stoppen

Nagelbijten heeft functie: prikkels verwerken

Heel veel kinderen doen het, maar ook meer volwassenen dan je denkt: nagelbijten. Nagelbijten wordt door velen gezien als slechte gewoonte. En dat is het in zeker zin ook, omdat nagelbijten slecht is voor vingers, de algehele gezondheid en voor het gebit. Via de mond komen ongewenste bacteriën (zoals streptokokken en stafylokokken) van onder de nagels het lichaam binnen. Nog schadelijker is het wanneer dit gebeurt via wondjes aan de vingers. Verminderde weerstand, infecties aan vingers en in de mond, en ziekte kunnen het gevolg zijn.

Maar nagelbijten heeft ook een positieve kant: het bijten. Nagelbijten zie je vooral bij oplopende spanning, angst of wanneer iemand diep aan het nadenken is; onbewust wordt het bijten, ofwel de kauwfunctie, ingezet om prikkels te verwerken. Het bijten heeft een functie.

Een kauwketting kan ingezet worden om het negatieve nagelbijten te stoppen, maar het positieve effect van het bijten en kauwen te behouden. Het bijten helpt om rust te vinden.

Waar kauw jij op?

Geen nagelbijter? Toch zijn er veel mensen onbewust toch op allerlei dingen aan het kauwen. Als je er op let, valt het ineens op hoeveel mensen op allerlei spullen aan het bijten of sabbelen zijn zonder dat ze het door hebben.

Kauwen voor concentratie

Kinderen en ook volwassenen die bijten op vingers, vingerkootjes, knokkels, lange haren, etc. Of op voorwerpen zoals potloden, pennen, koordjes, kabeltjes (van oordopjes bijvoorbeeld), kettinkjes, afstandbedieningen, etc. Ook moeten veel kleren er aan geloven: kapotgebeten of afgesabbelde mouwen, boordjes, T-shirts, sweaterkoordjes, ... Ook lakens, kussens, knuffels, etc. etc. - de echte kauwer vindt wel iets om op te kauwen.

Kijk eens in omgevingen waar mensen bij elkaar zijn op school, in werkomgevingen, in de bibliotheek. Of wanneer mensen gespannen zijn tijdens diep nadenken, het maken van huiswerk, het kijken van een spannende film, een boeiend boek lezen of bijvoorbeeld kids die aan het gamen zijn. Op veel plekken waar prikkels te verwerken zijn, treedt onbewust kauwgedrag op. En veel meer dan je wellicht denkt.

Iets doen aan dat kauwen, is niet altijd direct noodzakelijk. Maar wanneer dat kauwen of bijten vaak en/of hard gebeurt, of er dingen beschadigd raken, dan is een kauwketting een voor de hand liggende oplossing.

Kauwketting als hulpmiddel

Een kauwketting helpt veel mensen en kinderen bij het verlagen of wegnemen van spanningen. En praktisch gezien bij het stoppen van kauwen op nagels, lippen, kledingstukken, potloden, vingers/vingerkootjes, etc. Maar het is geen wondermiddel - het neemt de oorzaak van eventuele spanningen niet weg. Uiteraard zou het helpen, in geval van spanning of stress, om te kijken of ook de oorzaak van de stress weggenomen kan worden - bijvoorbeeld door het reduceren van (externe) prikkels, spanningen of (te hoge) verwachtingen. Alleen is het (a) niet altijd duidelijk wat de oorzaak is en (b) is het lang niet altijd mogelijk de oorzaak weg te nemen.

[A] De oorzaak van spanning is lang niet altijd helder. Iemand kan bijvoorbeeld spanning ondervinden van iets dat iemand anders heel "normaal" vindt, of andere mensen helemaal niet spannend vinden. Bijvoorbeeld een kind dat het spannend vindt om naar school te gaan. Bovendien kan diegene onder spanning lang niet altijd duidelijk maken waar zijn/haar spanning vandaan komt - vaak omdat deze het zelf ook niet precies weet, of omdat hij/zij het niet onder woorden kan brengen. Ook kan de bron van spanningen veel verschillende oorzaken hebben en is het vaak niet een kwestie van één duidelijk aanwijsbare oorzaak wegnemen.

[B] Zelfs wanneer de oorzaak van spanning helder is, is dit lang niet altijd weg te nemen. Angsten en spanningen zijn niet even op te lossen en er is juist vaak tijd nodig om in minder prikkelende omgevingen te ervaren dat spanningen niet nodig zijn. Ook als de spanningen komen door oorzaken als autisme of ADHD zijn deze moeilijk in de bron "op te lossen". Dan is het fijn dat er een hulpmiddel is om de ervaring van die spanningen te kunnen aanpakken.

Een kauwketting neemt welliswaar de oorzaak van de spanning niet weg, maar kan wel gebruikt worden als hulpmiddel om spanning te reduceren. En ook als onderdeel van een behandelplan of andere aanpak om prikkels te reguleren; ook (kinder)fysiotherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten en tandartsen gebruiken kauwkettingen in hun praktijk. De bijtketting kan bovendien voorkomen dat de spanning zelf ook weer een oorzaak van (extra) spanning is of beschadigingen veroorzaakt - wat kan leiden tot een neergaande spiraal.

Wanneer een kauwketting gebruikt wordt voor betere concentratie (en minder vanwege spanningen) - dat men bijvoorbeeld bij diep nadenken op de kauwketting kauwt in plaats van op nagels of potloden - dan lijkt een kauwketting wel een directe oplossing. Het kauwen heeft dan een functie en het lost het probleem op van het kauwen op minder goede alternatieven (nagels, haren, kleren, potloden, etc. - die niet alleen ongezond zijn om op te kauwen, slecht zijn voor je tanden en gezondheid, etc. maar ook zorgen voor beschadigingen). Sterker nog: kauwen blijkt juist een erg positief effect te hebben.

Een bijtketting helpt bij zenuwen - ook bij anderen

"Ben je zenuwachtig?" wordt wel eens gevraagd aan mensen die voortdurend potloodkauwen, nagelbijten, op hun mouw of sweater-koordje kauwen, op hun lip bijten, friemelen, aan haren zitten, met vingers tikken, trillen, hoofdschudden, etc.

"Zenuwachtig" en "nerveus" zijn typisch woorden die hebben te maken met zenuwen (in het Engels "nerves") - ofwel te maken hebben met prikkels, overprikkeling en (over)gevoeligheid. Zenuwachtig gedrag of mensen die 'erg aanwezig zijn' en te maken hebben met overprikkeling, kunnen vaak onbedoeld ook bij anderen op de "zenuwen werken". En dat komt de sfeer meestal niet ten goede.

Zenuwachtige mensen kunnen ook luidruchtig zijn of op diverse manieren om aandacht vragen - dat door anderen (al dan niet terecht) soms beschouwd wordt als aanstellen of "irritant". "Irritant"-gedrag kan "irritatie" opwekken, ofwel in negatieve zin ook "prikkelend" zijn en op "zenuwen werkend".

Het schadelijke effect van zenuwen kan daarmee verder gaan dan voorwerpen of nagels/vingers/tanden die kapot gaan door het kauwen, maar ook een indirect sociaal effect hebben. Zo krijgt het zenuwen een negatief sociale impact. Op school, op het werk, op sociale omgang.

Wanneer zenuwachtig gedrag kan worden omgeleid naar onschuldig kauwen of friemelen met een kauwketting, kan dat een domino-effect voorkomen. Het helpt zo te ontzenuwen - bij de gebruiker zelf ... en zijn omgeving.

Is een kauwketting veilig?

Een kauwketting is in de regel gemaakt van siliconen. Siliconen worden veel gebruikt bij allerlei hygiëne en medische toepassingen (zoals bij fopspenen, bij voedselbereiding, in de tandheelkunde en bij medische toepassingen). Onderzoeken naar veiligheid van siliconen laten zien dat deze onder normaal gebruik (m.a.w. geen langdurige blootstelling aan extreme temperaturen) geen stoffen lekken en geen chemische reacties aangaan met andere stoffen. Onder meer de FDA (Food and Drug Administration) die de veiligheid van voedsel en producten in de Verenigde Staten controleert - en de facto wereldwijd gebruikte standaarden aangeeft - heeft onderzocht dat 'Food Grade' siliconen veilig in gebruik zijn voor consumenten en geen gevaarlijke stoffen afgeven.

Siliconen betreft een syntetisch (lees: door de mens gemaakt) rubbervariant, en is een polymeerverbinding tussen organische en niet-organische bestanddelen (zie ook Wikipedia). Het wordt gemaakt van silica (ofwel: zand / kwarts) in reactie met koolstof en koolwaterstof. Onder hoge verhitting van deze stoffen ontstaat een stevig en flexibel polymeer. Kauwkettingen worden in het bijzonder gemaakt van "Food Grade Siliconen", wat wil zeggen dat het voldoet aan diverse eisen, waaronder het vrij van BPA, Ftalaten, Latex, PVC, weekmakers of andere schadelijke stoffen - die vaak bijvoorbeeld wel voorkomen in plastic.

Food Grade Siliconen geven geen chemische stoffen af, zelfs niet als ze bijvoorbeeld worden verhit tot 150 graden of afgekoelt tot ver onder onder 0 graden. Ze reageren onder al die omstandigheden niet met andere stoffen. Daarnaast zitten in goede kauwkettingen uitsluitend "vaste siliconen" (solids), en dus geen vloeibare siliconen die zouden kunnen lekken.

De kauwkettingen zijn door de samenstelling van siliconen goed hygiënisch te houden: goed en veilig schoon te maken met een handsopje, in de vaatwasser en door ze een tijdje te koken in heet water - omdat ze zo goed bestand zijn tegen hoge temperaturen. En bacteriën krijgen sowieso moeilijk toegang, omdat siliconen niet poreus zijn. Als een bijtketting niet gebruikt wordt, is het slim om deze op te bergen op een droge schone plek of in een doosje.

Ten aanzien van de veiligheid in gebruik: let op met kleine kinderen. Een bijtketting is geen speelgoed, en moet altijd onder ouderlijk toezicht worden gebruikt. Met name bij bijtkettingen waar uitsteeksels aanzitten en met veelgebruikte bijtkettingen kan het gebeuren dat er wel eens een stukje afbreekt. Iets om rekening mee te houden.

Kies altijd voor kwaliteit in plaats van alleen te zoeken naar goedkope bijtkettingen - goedkoop is vaak duurkoop en lang niet altijd veilig; dat is niet altijd aan de buitenkant te zien. We raden altijd aan je kauwketting of bijtketting aan te schaffen bij Nederlandse winkels die gespecialiseerd zijn in bijtkettingen (bijvoorbeeld van het merk ARK, Chewigem of bijtketting.nl) - en er op te letten dat zij gemaakt zijn van Food Grade siliconen.

Kauwketting kopen: waar let je op?

Kies een kauwketting die past bij de kauwer. Het belangrijkste van een kauwketting is dat deze ook gebruikt wordt. Als je een kauwketting voor iemand anders aanschaft, zorg er dan voor dat diegene ook denkt: 'Ja, dat vind ik een leuke ketting - die wil ik gebruiken.' Soms denken jongens (onterecht) dat een 'ketting' vooral bedoeld is voor meiden. Maar er zijn juist ook hele stoere kettingen beschikbaar. Volwassenen hebben wellicht meer met subtiele kleuren, in plaats van felle kleuren. Voor iedereen is er wel een model te vinden.

Kauwketting en kauwsieraden ook voor jongens

Naast wat de gebruiker mooi vindt, moet de kauwketting ook functioneel zijn. Past de bijtketting bij de kauwintensiteit van de kauwer? Is de kauwer (met name in stressvolle situaties) heel hard aan het bijten? Of is deze al vaak aan het nagelbijten, kledingbijten of potloodbijten? Neem dan een bijtketting die gemaakt is voor intensief gebruik.

• Kies een kauwketting die de kauwer aanspreekt
• Kies een ketting die past bij de kauwintensiteit van de kauwer
• Bijtkettingen met weinig uitsteeksels gaan langer mee

Eerste keer een kauwketting? Soms bestaat de neiging bij diegenen die beginnen met een kauwketting te kiezen voor een kleine of goedkope variant, om het eerst "even te testen". Begrijpelijk, maar het is de vraag of die eigenlijk wel goed past bij de gebruiker. Er bestaat een risico dat er is gekozen voor een type bijtketting die eigenlijk niet passend is, en dat men daarom een minder goede ervaring heeft. Houd daarom bij de eerste bijtketting even extra in de gaten hoe de kauwketting gebruikt wordt: kijk tijdens het gebruik of de kauwketting past bij de gebruiker en diens kauwintensiteit. Mocht de kauwketting snel beschadigd raken, dan is het eigenlijk juist zo dat de ketting een (bijt)behoefte vervult en de kauwer aanspreekt. Om de positieve effecten van de bijtketting echt te ervaren, is dan verstandig om ook een type te proberen dat bestand is tegen grotere kauwintensiteit.

Zo, nu weet je hopelijk meer over kauwkettingen en waar je op zou moeten letten als je er een wilt gaan gebruiken - of wanneer je een oplossing zoekt voor nagelbijten, overprikkeling of gewoonweg meer concentratie zoekt. Benieuwd of het wat voor jou of je kids is? Probeer het gewoon eens uit. Veel plezier gewenst met een kauwketting!